ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΜΕ ΤΟΝ ΑΝΤΩΝΙΟ ΤΡΙΦΥΛΛΗ ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ-ΝΟΜΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΩΝ ΤΟΥΣ

Δημοσιεύεται στο blog του φίλου Αντων. Τριφύλλη η υπ’ αριθ. 44/2008 απόφαση του ΜΠΡ ΡΟΔΟΠ που ασχολείται με το ζήτημα και τις προϋποθέσεις της νομικής ευθύνης των διαχειριστών blogs (ιστολογίων). Η απόφαση αυτή φέρεται ως η πρώτη δημοσιευθείσα στον νομικό τύπο δικαστική απόφαση που ασχολείται με ιστολόγια. Σχολιάζοντας την ύστερα από πρόσκληση του Α. Τριφύλλη καταχωρώ τις εξής σκέψεις μου με όσο πιο κατανοητό και απλουστευμένο τρόπο μπορώ δεδομένου ότι η δημοσίευση δεν καταχωρείται σε νομικό επιστημονικό περιοδικό, αλλά σε ιστολόγιο.
Λόγω του μεγέθους του σχολίου μου κατέστη αναγκαία η αυτοτελής ανάρτησή του.
Η απόφαση δέχεται ότι υπάγεται στη διαδικασία των άρθρων 681Δ ΚΠολΔ η εκδίκαση διαφορών που εδημιουργήθησαν από προσβολές της προσωπικότητος και της περιουσίας τρίτων από αναρτήσεις και από σχόλια σε ιστολόγια. Και ακόμη ότι εφαρμόζονται επίσης και οι ουσιαστικές διατάξεις του ν. 1178/1981.
Η δική μου η άποψη είναι αντίθετη. Και αυτή είναι η κεντρική διαφωνία μου με την δημοσιευομένη απόφαση.
Εξηγούμαι:
1. Η δυσφήμηση (και μάλιστα η συκοφαντική, η εν γνώσει δηλ. ψευδής δυσφήμηση) αποτελεί είδος αναιρέσεως του ηθικού στοιχείου της προσωπικότητος. Αντιστοιχεί με την ανθρωποκτονία. Στην μία περίπτωση αναιρείται η φυσική ζωή του ανθρώπου. Στην άλλη το ηθικό στοιχείο της προσωπικότητός του.
2. Έτσι το Δίκαιο επιβάλλει κυρώσεις και στις δύο αυτές παραβάσεις των κανόνων του. Οι κυρώσεις είναι είτε περιουσιακές (αστικές) δηλ. αποζημίωση της θετικής και αποθετικής ζημίας και των διαφυγόντων κερδών του ζημιωθέντος εις βάρος του ζημιώσαντος είτε ποινικές (φυλάκιση, χρηματική ποινή κλπ) του ζημιώσαντος.
3. Τα ιστολόγια και η δια των ιστολογίων προσβολή της προσωπικότητος και της περιουσίας τρίτων δεν εκφεύγουν της γενικής απαγορεύσεως της προσβολής της προσωπικότητος (της δυσφημήσεως και της εξυβρίσεως) και της περιουσίας τρίτων.
4. Το ζήτημα το οποίο γεννάται στον χώρο του ιδιωτικού δικαίου είναι αφ΄ ενός η διαδικασία της εκδικάσεως της διαφοράς και αφ’ ετέρου η εφαρμογή (ή μη) και των συμπληρωματικών περί τύπου, ραδιοφώνου και τηλεοράσεως ουσιαστικών διατάξεων.
5. Η σχολιαζομένη απόφαση επεκτείνει εσφαλμένως το σύνολο των διατάξεων (ουσιαστικών και δικονομικών) περί τύπου και επί των ιστολογίων. Η αντιμετώπιση αυτή είναι ούτε ορθή ούτε σκόπιμη.
6. Η νομοθεσία περί τύπου ρητώς ορίζει και περιορίζει το έδαφος της εφαρμογής της. Κατά το άρθρο 1 του Α.Ν. 1092/1938 «τύπος και έντυπον επί των οποίων εφαρμόζονται αι διατάξεις του νόμου τούτου είναι παν ό,τι εκ τυπογραφίας ή οιουδήποτε άλλου μηχανικού ή χημικού μέσου, παράγεται ες όμοια αντίτυπα και χρησιμεύει εις πολλαπλασιασμόν ή διάδοσιν χειρογράφων, εικόνων, παραστάσεων μετά ή άνευ σημειώσεων ή μουσικών έργων μετά κειμένου ή επεξηγήσεων ή φωνογραφικών πλακών…». Κατά το άρθρο 2 του ιδίου νόμου 1.Ως δημοσίευσις εντύπου θεωρείται η διανομή, πώλησις, καθώς και η εις δημόσιον μέρος ή εν δημοσία συναθροίσει ή εις μέρος προσιτόν εις το κοινόν τοιχοκόλλησις ή έκθεσις παντός εντύπου. 2. Αδίκημα τύπου υπάρχει όταν λάβει χώραν η κατά την προηγουμένην παράγραφο δημοσίευσις». Κατά το άρθρο 4 του ιδίου νόμου « Εφημερίς κατά την έννοιαν του παρόντος νόμου είναι παν έντυπον καθ’ εκάστην ή και κατά τα μεγαλύτερα αλλά πάντως χρονικά διαστήματα μέχρι ενός, κατ’ ανώτατον όριον, μηνός εκδιδόμενον, και περιέχον ύλην γενικού πολιτικού και κοινωνικού ενδιαφέροντος, ήτοι ειδήσεις, κρίσεις επί ζητημάτων απασχολούντων την δημοσίαν γνώμην, αναγγελίας και διαφημίσεις.» Κατά το άρθρο 5 του ιδίου νόμου «1. Περιοδικόν κατά την έννοιαν του παρόντος νόμου είναι παν έντυπον, όπερ εκδίδεται άπαξ τουλάχιστον κατά τριμηνίαν, εις τακτικάς εκδόσεις, και του οποίου το εν γένει περιεχόμενον δεν δύναται να προσδώσει αυτό την κατά το άρθρο 4 του παρόντος έννοια της εφημερίδος». Κατά το άρθρο μόνον του νόμου 1178/1981 παρ. 2 (όπως τροποποιηθέν ισχύει) « Η κατά το άρθρον 932 του Αστικού Κώδικος χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης του αδικηθέντος από κάποια από τις προβλεπόμενες στην προηγούμενη παράγραφο πράξεις ορίζεται, εφόσον αυτές τελέστηκαν δια του τύπου, κατά την κρίση του Δικαστή, όχι κατώτερη των 10.000.000 δρχ για τις ημερήσιες εφημερίδες Αθηνών και Θεσσαλονίκης καθώς και για τα περιοδικά που κυκλοφορούν μέσω των πρακτορείων εφημερίδων και των 2.000.000 δρχ για τις άλλες εφημερίδες ή περιοδικά, εκτός αν ζητήθηκε από τον ενάγοντα μικρότερο ποσό και αυτό ανεξάρτητα από την απαίτηση προς αποζημίωση για περιουσιακή ζημία». Σύμφωνα με άλλες διατάξεις της νομοθεσίας υπεύθυνοι προς αποζημίωση είναι ο εκδότης και ο διευθυντής του εντύπου, καθώς και ο συντάκτης του δημοσιεύματος. Με την παράγραφο 10 του άρθρου 4 του ν. 2328/1995 ορίζεται «στο άρθρο μόνο του ν. 1178/1981 όπως αυτός τροποποιήθηκε και ισχύει, υπάγονται και οι τηλεοπτικοί και ραδιοφωνικοί σταθμοί… Το κατά την παρ. 2 του άρθρου μόνου του ν. 1178/1981, όπως ισχύει, ελάχιστο ποσό χρηματικής ικανοποίησης προκειμένου για τηλεοπτικούς σταθμούς καθορίζεται σε 100.000.000 δρχ, προκειμένου για σταθμούς εθνικής εμβέλειας και 30.000.000 δρχ προκειμένου για σταθμούς τοπικής ή περιφερειακής εμβέλειας. Τα ποσά αυτά προκειμένου για ραδιοφωνικούς σταθμούς με δικτύωση σε περισσότερους νομούς καθορίζονται σε 50.000.000 δρχ και προκειμένου για ραδιοφωνικούς σταθμούς που δεν διαθέτουν δικτύωση σε 20.000.000 δρχ».
7. Εκ των ανωτέρω προκύπτει σαφώς ότι κατά την νομοθεσία περί τύπου τα ιστολόγια δεν αποτελούν ούτε έντυπα, ούτε Εφημερίδες ούτε Περιοδικά. Ούτε και η ανάρτηση και ο σχολιασμός της αναρτήσεως σε ιστολόγια συγκροτούν την έννοια της «δημοσιεύσεως» του νόμου περί τύπου.
8. Η δικονομική διάταξη του άρθρου 681Δ ΚΠολΔ είναι, όπως όλες οι διατάξεις οι οποίες θεσπίζουν ειδικές διαδικασίες, εξαιρετική διάταξη η οποία δεν επιτρέπει αναλογική εφαρμογή. Επομένως η εκδίκαση των σχετικών διαφορών πρέπει να γίνεται κατά την τακτική διαδικασία και ενώπιον του αρμοδίου καθ’ ύλην (λόγω αιτουμένου ποσού αποζημιώσεως) Δικαστηρίου. (Ειρηνοδικείου, Μονομελούς ή Πολυμελούς Πρωτοδικείου). Το τεκμήριο της αρμοδιότητος ο ΚΠολΔικ το επιφυλάσσει υπέρ της τακτικής διαδικασίας. Οι ειδικές διαδικασίες αποτελούν εξαίρεση εκ του κανόνος. Άρα ερμηνεύονται στενώς. Το γράμμα της διατάξεως αυτής (681Δ ΚΠολΔικ) αναφέρεται περιοριστικώς μόνον σε ζημίες που προεκλήθησαν δια του τύπου ή δια ραδιοφωνικής ή τηλεοπτικής εκπομπής. Επομένως, κατά συνέπεια δεν είναι δυνατή η ερμηνευτική επέκταση της διατάξεως ώστε να υπαχθεί στην θεσπιζομένη ειδική διαδικασία και η εκδίκαση διαφορών από ζημίες που προεκλήθησαν εξ αναρτήσεων και σχολίων σε ιστολόγια.
9. Η λύση αυτή έχει (η μάλλον έχει κυρίως) και πρακτική σημασία επειδή η ταχεία και συνοπτική διαδικασία την οποίαν καθιερώνει το άρθρο 681Δ ΚΠολΔ δεν είναι προστατευτική του εναγομένου, αλλά αντιθέτως ευνοεί τον ενάγοντα. Ο ενάγων οφείλει να αποδείξει μόνον την προσβολή. Και την αποδεικνύει δια της προσαγωγής του δημοσιεύματος, της κασέτας της εκπομπής κλπ. Ο εναγόμενος πρέπει να αποδείξει αντιθέτως το αληθές των ισχυρισμών του ή/και τους τυχόν απαλλακτικούς ή μειωτικούς της ευθύνης του λόγους. (Σημειώνεται ότι επί απλής δυσφημήσεως δεν είναι αναγκαίο καν ο εναγόμενος να τελεί εν γνώσει της αναληθείας των παρ΄ αυτού δημοσιευομένων).
10. Άλλωστε και η επί της ουσίας επισκόπηση του ζητήματος δεν καταλήγει de lege ferenda σε αντίθετα αποτελέσματα. Στην εκδίκαση των διαφορών του άρθρου 681Δ ΚΠολΔ νοείται πράγματι και η συνοπτικότης και η ταχύτης (η βιασύνη θα έλεγα μάλλον) της διαδικασίας όπως και η επιδεικνυομένη προστασία του ενάγοντος. Αυτό συμβαίνει αφ’ ενός λόγω του μεγάλου μεγέθους της ζημίας η οποία προκαλείται δια της προσβολής μέσω τύπου, μέσω ραδιοφώνου και μέσω τηλεοράσεως και αφ’ ετέρου του γεγονότος ότι ο εναγόμενος συνήθως είναι ισχυρός οργανισμός (ραδιοφωνικός και τηλεοπτικός σταθμός, εφημερίδες, περιοδικά, κλπ) εν αντιθέσει με τα συμβαίνοντα επί των προσβολών δια των ιστολογίων.
11. Ούτε, όμως, και οι ουσιαστικές διατάξεις των νόμων 1178/1981 και 2328/1995 (όπως ισχύουν) δηλ. η υψηλή ελαχίστη υποχρεωτική αποζημίωση, η συνευθύνη του εκδότου και του διευθυντού παραλλήλως προς την ευθύνη του συντάκτου κλπ, μπορούν (ούτε είναι και σκόπιμο) να επεκταθούν αναλογικώς επί των διαφορών οι οποίες προκύπτουν από προσβολές της προσωπικότητος και της περιουσίας που έγιναν μέσω ιστολογίου. Στις τελευταίες αυτές περιπτώσεις είναι εφαρμοστέες (και αρκούν) οι διατάξεις των άρθρων 57 επ., 914 επ., 920 επ. ΑΚ, 361 επ. ΠΚ κλπ. Σκεφθείτε τις εξοντωτικές ελάχιστες αποζημιώσεις του νόμου περί τύπου επί ιστολογίων τα οποία συνήθως έχουν πολύ μικρότερη επιρροή και διάδοση εν σχέσει με τα έντυπα. ΄Αλλωστε το Δικαστήριο δεν κωλύεται, κρίνοντας ότι συντρέχουν ειδικές περιστάσεις, να επιδικάσει χρηματική ικανοποίηση ηθικής βλάβης μεγαλίτερη της προβλεπομένης ελαχίστης κατά τον περί τύπου νόμο.
12. Κατά συνέπεια η διαφωνία μου με τη σχολιαζομένη απόφαση 44/2008 Μονομελούς Πρωτοδικείου Ροδόπης περιορίζεται στη μη εφαρμογή της εξαιρετικής ειδικής διαδικασίας του άρθρου 681 ΚΠολΔ και στην μη αναλογική ή ευθεία εφαρμογή των ουσιαστικών περί τύπου διατάξεων επί διαφορών οι οποίες προέκυψαν κατόπιν προσβολής της προσωπικότητος ή/και της περιουσίας από δημοσιεύματα σε ιστολόγια. Και ναι μεν η παραπεμπομένη υπό της σχολιαζομένης αποφάσεως απόφαση του Αρείου Πάγου (1900/2006) θεωρεί εφαρμοστέα τη διαδικασία αυτή και επί του ηλεκτρονικού τύπου, πλην όμως τα ιστολόγια δεν συγκροτούν την έννοια του ηλεκτρονικού τύπου. Εδώ παρατηρώ και μία αντίφαση της αποφάσεως αυτής του ΜΠΡοδ. Αν και ορθώς διακρίνει τα ιστολόγια εννοιολογικώς προς τον ηλεκτρονικό τύπο εν τούτοις εσφαλμένως επεκτείνει και σε διαφορές εξ ιστολογίων την εφαρμογή των δικονομικών διατάξεων του άρθρου 681Δ ΚπολΔικ και των ουσιαστικών διατάξεων του νόμου 1178/1981.